Historia Włocławka w kilku ujęciach

HISTORIA WŁOCŁAWKA W KILKU UJĘCIACH

18 czerwca 2023 r.

W niedzielę 18.06.23 r. we Włocławku odbyła się kolejna edycja naszych historyczno-fotograficznych warsztatów. Edycja włocławska została dofinansowana z Urzędu Miasta Włocławek.

Uczestnicy warsztatów spotkali się z prowadzącym fotografem - Sławkiem Przerwą oraz z przewodnikiem po Włocławku - Moniką Grzanką, w dwóch grupach. Każda z nich przeszła inną trasą.

Wyniki pracy obu grup obejrzeć można w niniejszej galerii.

Zapraszamy.

Trasa „Wielokulturowe oblicze Włocławka”

1. Plac Wolności - opowieść o dawnej cerkwi. Na terenie dzisiejszego Placu Wolności powstał w 1824 roku pierwszy ogród publiczny, przy czym uległ on likwidacji już po dziesięciu latach – w 1834 roku. Kolejny ogród w tym miejscu powstawał w latach 1841-1845. W 1905 roku nastąpiło zmniejszenie parku w wyniku zbudowania na tym obszarze cerkwi. Całkowita likwidacja tzw. „Ogrodu Saskiego” nastąpiła w 1925 roku. W dniu 7 listopada 1951 roku odsłonięty został w tym miejscu Pomnik Wdzięczności, ufundowany przez społeczeństwo miasta i powiatu włocławskiego. Obecnie „serce” Nowego Rynku nazywa się Plac Wolności.

2.Klasztor - sanktuarium w centrum miasta, Według zapisów kronikalnych kościół pw. Wszystkich Świętych, otoczony obszernym cmentarzem, przeznaczonym dla zmarłych na dżumę (morową zarazę) istniał w latach 1600-1639. Kościół przekształcony zostaje przez Ojców Reformatów w klasztor i świątynię. Konsekracja kościoła klasztornego zakonu reformatów miała miejsce w 1644 roku.

3.Ewangelicy - świat Muhsama i Klaukego. Wpływ protestantów niemieckich na rozwój Włocławka wydaje się wręcz nieoceniony. W 1802 roku Rudolf Mann założył fabrykę cykorii i był w jej posiadaniu do 1806 roku. Kolejną tego typu fabrykę w 1816 roku założyli: Ferdynand Gotlib i Ludwik Wilhelm Bohm – ich fabryka jest jedyną tego rodzaju fabryką w Królestwie Polskim. W 1823 roku Vaedke założył pierwszą w mieście fabrykę mydła. Z kolei w 1832 roku Kazimierz Bojańczyk założył duży, nowoczesny browar. Następnie w 1850 roku Wilhelm Haake zakłada pierwszą fabrykę maszyn rolniczych na Zazamczu (dzielnicy włączonej w granice miasta), do której w późniejszych latach dobudowano odlewnię. W 1860 roku Henryk Neuman przeniósł z Konina do Włocławka pierwszą w kraju fabrykę „instrumentów i aparatów fizycznych”, w której produkowano manometry, termometry i przyrządy laboratoryjne. W 1873 roku uruchomiona została fabryka fajansu, mieszcząca się przy dawnej ulicy Żelaznej (obecnie ul. Kościuszki). W latach 1878-1894 powstają kolejne zakłady wytwórcze: L. Bauera – przeznaczony do rektyfikacji spirytusu (1878), huta szkła „Helena” (1878, druga fabryka fajansu (1880), wytwórnia kamieni młyńskich (1880), pierwsza fabryka przetworów smołowych (1880), fabryka maszyn rolniczych i odlewni żelaza H. Muhsama (1883).W 1882 roku zbudowano kościół ewangelicki. W 1895 roku powstała pomorska fabryka lin, srutu i wyrobów z drutu K. Klauke’go.

4.Seminarium - czy na pewno Kopernik w nim był? Według przekazów historycznych ok. 1490 roku, 17-letni wówczas Mikołaj Kopernik przybywa do Włocławka, by utrwalić swoją wiedzę z zakresu teologii przed podjęciem studiów w Krakowie. Przebywał tu co najmniej trzy miesiące.

5.Katedra - perełka architektury. Jej budowę rozpoczęto w 1340 roku, a zakończono konsekracją w 1411 roku. Od 1875 roku podjęte zostały w niej prace regotyzacyjne, w celu usunięcia innych naleciałości stylowych. Dlatego też włocławska katedra jest budowlą gotycką z przybudówkami z różnych epok. Wnętrze katedry przedstawia się nader imponująco. Miała być bazyliką, a została katedrą.

6. Park Sienkiewicza - dlaczego Sienkiewicz i wioślarstwo. W 1870 roku w dawnym ogrodzie prywatnym przystąpiono do urządzenia dzisiejszego Parku im. Henryka Sienkiewicza. W 1886 roku zawiązuje się Towarzystwo Wioślarskie. Jego honorowym członkiem został Henryk Sienkiewicz. W następnym roku Towarzystwo Wioślarskie urządziło regaty wioślarskie na Wiśle. W 25 października 1965 roku przystąpiono do budowy amfiteatru w Parku Miejskim im. Henryka Sienkiewicza, który obecnie już nie istnieje.

7. Przystań and Wisłą - historia a współczesność. W 1520 roku otwarta została komora celna we Włocławku. Miasto stało się nie tylko stacją komunikacji wiślanej, ale również w coraz większym stopniu miejscem przeładunku zboża. Ta sytuacja sprawiła, iż w 1555 roku Włocławek uzyskał przywilej zwalniający mieszczan od płacenia cła. Wiek XVI był okresem ożywionego ruchu handlowego i największego rozkwitu miasta. Niestety grabieże zniszczyły wcześniejszy dorobek miasta. Mimo, iż w 1792 roku założona została pierwsza w mieście, a później znana w całej Polsce fabryka papieru, gospodarka nie miała już takiego związku z Wisła. Obecnie Wisła to Przystań, Bulwary i piękne widoki na druga zazielenioną stronę Wisły.

Fot. Andrzej Lewandowski

Fot. Anna Lewandowska

Fot. Artur Korsun

Fot. Dominik Dzięciołowski

Fot. Ewa Winiecka

Fot. Jagoda Kleczkowska

fot. Piotr Giers

fot. Piotr Gier
s

fot. Piotr Giers

Fot. Jagoda Kleczkowska

Fot. Rafał Braun

fot. Rafał Braun

Fot. Ewa Winiecka

Fot. Dominik Dzięciołowski

Fot. Artur Korsun

Fot. Anna Lewandowska

Fot. Andrzej Lewandowski

Trasa „W cieniu katedry”

1. Katedra - dlaczego nie bazylika? Zgodnie z zapisami historycznymi pierwsza katedra we Włocławku istniała już w latach 1122-1124 i była usytuowana nad samą Wisła, stanowiąc budowlę drewnianą. W 1222 roku wybudowana została okazała katedra w stylu romańskim na miejscu drewnianej tuż przy Pałacu Biskupim. W latach 1329-1332 Krzyżacy wielokrotnie napadali na miasto, paląc je i pustosząc, w wyniku czego katedra przestała istnieć. W związku z tym funkcję katedry przejął wybudowany w 1330 roku przez biskupa Macieja z Gołańczy – kościół św. Witalisa. W 1340 roku rozpoczęto budowę nowej katedry. Jej konsekracja miała miejsce w 1411 roku.

W 1853 roku przy rogu ulicy Tumskiej wybudowana została dzwonnica, która służy do dziś jako pomieszczenie dla największego dzwonu katedralnego noszącego imię św. Hieronimem, a wówczas stanowiła miejsce pobytu dla tego XVII -wiecznego dzwonu do 1887 roku, czyli na czas remontu wieży katedralnej.

2. Seminarium - kościół św. Witalisa. Wybudowany w 1330 roku przez biskupa Macieja z Gołańczy kościół św. Witalisa, będący najstarszym zabytkiem architektonicznym w mieście, służył w latach 1569-1577 alumnom seminarium duchownego. W dniu 16 sierpnia 1569 roku utworzone zostało we Włocławku jako jedno z pierwszych na świecie Seminarium Duchowne, które istnieje do dziś.

3. Pałac Biskupi - znaczenie historyczne budynku. W latach 1122-1123 do Włocławka została przeniesiona z Kruszwicy siedziba biskupstwa. Następnie w latach 1250-1255 Kazimierz I przekazał gród książęcy, swój zamek (obecnie Pałac Biskupi) oraz podgrodzie biskupowi i kapitule włocławskiej. Pałac oficjalnie stał się siedzibą biskupów i tak jest do dziś.

4. Bulwary - część historyczna ze szczególnym uwzględnieniem 1920 roku. Bulwary nad Wisła powstawały w latach 1844-1846. Ukończone według planów Bulwary odebrane zostały w 1847 roku i odebrane oficjalnie przez Komisję Rządową. W 1858 roku pożar przy ulicy Szpichlernej zniszczył kilkanaście spichlerzy ze zbożem. W 1865 roku nastąpiło otwarcie tzw. mostu łyżwowego (zwodzonego) na Wiśle. W sierpniu 1920 roku do Włocławka po drugiej stronie Wisły dotarły oddziały Armii Czerwonej, które regularnie ostrzeliwały miasto. Ostatecznie jednak zryw narodowy włocławian doprowadził 15 sierpnia 1920 roku do klęski Rosjan. W ten sposób zaistniał „Cud nad Wisłą”. W 1937 roku nastąpiło otwarcie tzw. „żelaznego mostu”.

5. Kościół św. Jana - spojrzenie na Stary Rynek w katolicko-żydowskim wydaniu. Kościół św. Jana zwany przez włocławian Farą, został wybudowany w 1638 roku z czerwonej cegły i jest budowlą jednonawową z prezbiterium o tej samej wysokości i szerokości co nawa. Bogaci mieszczanie wzbogacali kolejno tak wnętrze, jak i zewnętrze kościoła jako vota dziękczynne. W połowie XIX wieku podjęte zostały prace nad zabezpieczeniem Starego Miasta przed niszczycielskimi skutkami powodzi, w czasie których cierpiał również kościół. Na farze istnieje tablica upamiętniająca 3-miesięczny pobyt we Włocławku w 1790 roku Tadeusza Kościuszki. Wypełniał on wówczas zadania Komisji Wojskowej Obojga Narodów (zorganizowanej w 1788 roku).

6. Ulica 3 Maja - czas, który minął...- Pierwsza lokacja Włocławka miała miejsce w 1256 roku na prawie magdeburskim. Druga lokacja miała miejsce w 1339 roku. Miasto przez kolejne wieki rozwijało się wzdłuż Wisły i oddalało się od niej stopniowo. W 1613 i 1620 roku miały miejsce pożary miejskie, które doprowadziły nie tylko do zniszczenia katedry, ale również bram miejskich i licznych kamienic. Największy rozwój ulicy 3 Maja przypadł na XVIII-XIX wiek, zachwycając pięknem powstałych tamże kamienic. Wiek XX-ty przyniósł rozwój ul. 3 Maja wzdłuż której pojawiły się sklepy, zakłady usługowe, drobny handel oraz mała gastronomia. Obecnie stanowi smutny widok opuszczonych sklepów do wynajęcia…

7. Między Starym a Nowym Miastem – Stary Rynek stanowił centrum średniowiecznego układu przestrzennego osady wraz z wybiegającymi z jego naroży ulicami i wytyczony został po drugiej lokacji miasta w 1339 roku. W średniowieczu był znacznie mniejszy, bowiem zamknięty był na linii łączącej ulice: Szpichlerną i Zamczą. Pośrodku Rynku stał Ratusz Miejski rozebrany w 1872 roku. W 1863 roku przy głównych ulicach oraz przy Starym i Nowym Rynku pojawiły się lampy oświetleniowe na słupach żelaznych. Gaszono je każdego dnia o godz. 22.00. W 1967 roku rozpoczęto adaptację zabytkowych kamieniczek na Starym Rynku, by przeznaczyć je na Muzeum. Rozwijająca się powoli obecna ulica 3 Maja sprawiła, że Stare Miasto połączyło się z Nowym Miastem i tak jest do dziś.

Fot. Agnieszka Jabłońska

Fot. Beata Zaremba

Fot. Patrycja Będzmierowska

Fot. Katarzyna Fechner

Fot. Patrycja Będzmierowska

Fot. Beata Zaremba

Fot. Agnieszka Jabłońska

Fot. Agnieszka Opłatkowska

Fot. Anna Złakowska

Fot. Marcin Jabłoński

Fot. Monika Lewandowska


Fot. Monika Lewandowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska Fot. Paulina Kratkowska